Potrawy wielkanocne. Ich symbolika i znaczenie

Wiosna w chrześcijaństwie to czas szczególny. To Wielkanoc, święta o zmartwychwstaniu, o nadziei. Święto to zostało ustanowione w 325 roku, podczas Soboru Nicejskiego. W Polsce Wielkanoc obchodzi się od czasu przyjęcia chrześcijaństwa, czyli od X wieku. Z biegiem lat, obrzędy Wielkiej Nocy połączyły się ze zwyczajami świętowania nadejścia wiosny.

Współcześnie symbolika wielkanocnych potraw jest trochę zapomniana. Przemiany kulturowe, zmiany stylu życia to czynniki, które sprawiają, że tradycja odchodzi na dalszy plan, popada w zapomnienie. Przypomnijmy zatem kilka symboli obecnych podczas wielkanocnego śniadania i uroczystych obiadów, o których nie zawsze mieliśmy wiedzę.

Co do koszyczka?

Zawartość koszyka wielkanocnego jest chyba najbardziej symboliczną częścią Wielkanocy. Okazuje się, że każdy  pokarm znajdujący się w koszyku coś oznacza i ma jakieś znaczenie. Tradycja i obyczaj nakazują, aby w wielkanocnym koszyczku było siedem pokarmów. Oto one:

• Jajka - oznaczają odradzające się życie, początek nowego. Do koszyka wkładamy pisanki, ale też świeżo ugotowane na twardo jajka, którymi będziemy się dzielić podczas wielkanocnego śniadania.
• Chleb - symbol Ciała Chrystusa, czyli dla osób wierzących symbol życia. Ma także zapewnić dobrobyt i pomyślność.
• Sól - ma moc odstraszającą złe moce, jest symbolem oczyszczenia, prawdy i prostoty.
• Ciasto - ma pokazać nasze umiejętności i ich pogłębianie. Wskazane dlatego jest włożenie do koszyka, kawałka zrobionego przez nas ciasta.
• Ser - symbol łączności ludzi z przyrodą.
• Chrzan - wskazuje na ludzką siłę (wkładamy kawałek korzenia bądź starty wymieszany ze śmietaną i jajkiem).
• Wędlina - to symbol zdrowia, dostatku i płodności. Najczęściej wkładamy kawałek kiełbasy lub szynki.

W koszyczku powinien znaleźć się Baranek, czyli symbol Chrystusa Zmartwychwstałego. Figurka taka najczęściej zrobiona jest z czekolady, cukru lub chleba.

Choć samo święcenie pokarmów ma długą historię, to zwyczaj wielkanocnej święconki (święconego, w niektórych regionach), nie jest tak długi. W zachodnich i północnych  częściach współczesnej Polski święcenie pokarmów upowszechniło się na dużą skalę dopiero po II wojnie światowej.

Dania na stół wielkanocny

Oprócz pokarmów do koszyczka, w czasie Wielkanocy, zobaczymy na stołach inne dania i potrawy, które od wielu lat kojarzą się z tymi świętami. 

Mazurek wielkanocny

To ciasto jest symbolem Wielkanocy. Zgodnie z tradycją mazurek był nagrodą dla wytrwałych podczas 40-dniowego Wielkiego Postu. Po tak długim umartwianiu ciała i ducha, zjedzenie mazurka mogło być bardzo pozytywnym wydarzeniem. Dziś uważamy, że mazurek to polskie ciasto o długiej tradycji. Jest jednak inaczej. Ciasto to ma swoje korzenie w Turcji, a w Polsce stało się popularne w XVII wieku. Choć odmian mazurków w naszym kraju jest bardzo wiele, mają one jednak kilka cech wspólnych:

• to niskie ciasto, nie przekracza 4 cm wysokości;
• robione jest najczęściej z ciasta kruchego (mąka krupczatka i siekane, ZIMNE masło);
• kształt dowolny, choć najczęściej mazurki są kwadratowe, prostokątne;
• są bogato zdobione i to zależy od inwencji cukiernika (pomady, orzechy, lukry, owoce kandyzowane, z syropu, suszone, posypki, rodzynki);

Mazurki od czasu, gdy zaczęły się pojawiać na wielkanocnych stołach, wpisują się w polską tradycję religijną i kulinarną. 

Baba wielkanocna

To kolejny słodki symbol Wielkanocy. Pieczona w foremce z tzw. kominem, z klasycznego ciasta tzw. piaskowego. Kształt babki wielkanocnej ma przypominać grób. Rodzynki są symbolem zmartwychwstania podobnie jak cały proces pieczenia, wyrastania, nabierania nowego wyglądu i struktury. Upieczoną babkę często polewa się lukrem, który nie tylko dekoruje ciasto, ale zabezpiecza przed szybszym wysychaniem. W niektórych regionach wielkanocną babkę dekoruje się wstążkami lub kwiatami. Babka i mazurek zgodnie z tradycją muszą być na wigilijnym stole. Oba ciasta mocno wrosły w polską tradycję wielkanocną i miejmy nadzieję, że tak pozostanie.

Innymi ciastami podawanymi na wielkanocny stół to:

• sernik;
• babka drożdżowa;
• babka cytrynowa;
• miodownik;
• makowiec.

Inne potrawy wielkanocne

Wśród potraw, które często goszczą na białym obrusie wielkanocnego stołu, znajdziemy:

• żurek (kwasowość żurku ma przypominać o nowym początku i przemijaniu);
• zupę chrzanową (chrzanówka, krzonówka);
• pieczoną białą kiełbasę;
• sałatki, pasztety, galarety;
• pieczenie (ze śliwkami, morelami, żurawiną).

Wielkanoc to nie tylko przeżycia religijne, to także czas wspólnego spędzania czasu z rodziną, czas zgody i dialogu. Wielkanocne specjały niech będą smakowitym dodatkiem do świętowania.