Chyba wszyscy lubimy wyroby z kakao. Czekolady gorzkie, mleczne, nadziewane, kakao w deserach i napojach, kakaowe kosmetyki i suplementy diety. Te i zapewne wiele innych wyrobów produkowanych jest z pestek owoców kakaowca. Największymi producentami kakao na świecie są kraje Afryki Zachodniej: Wybrzeże Kości Słoniowej i Ghana. Kakao produkowane w tych krajach to ponad 70% produkcji światowej. Niestety, od kilku lat cena kakao systematycznie rośnie. Dlaczego?

Czym jest kakao?

Kakao to proszek uzyskiwany z nasion kakaowca właściwego. Kakaowiec pochodzi z Ameryki Południowej. Tam był uprawiany przez kultury prekolumbijskie (Majów, Azteków), będąc nie tylko produktem spożywczym, ale też walutą. Po odkryciu Ameryki, Hiszpanie sprowadzili ziarna kakaowca do Europy. Z czasem popularność wyrobów kakaowych zaczęła rosnąć, postanowiono więc poszukać lepszych i większych terenów do upraw. Afryka Zachodnia okazała się idealna i ten rejon świata do dziś jest liderem w produkcji kakao. 

Kakao uzyskuje się z owoców kakaowca. W największym skrócie produkcja kakao przebiega następująco:

• zbiór owoców;
• wstępna fermentacja;
• oddzieleniu pestek od miąższu;
• powtórna fermentacja i suszenie pestek;
• pierwsze mielenie;
• tłoczenie, aby wydobyć masło kakaowe;
• suszenie wytłoczyn i ich zmielenie na kakaowy proszek.

Przyczyny problemów producentów?

Wśród najważniejszych przyczyn załamania produkcji kakao wymienia się zmiany klimatyczne, choroby roślin. El Niño pogodowa anomalia, która niesie ze sobą nieregularne opady i ekstremalne temperatury, sprowadzając suszę, jak i obfite opady jest przyczyną obniżenia plonów. Kakaowce klimat z dużą ilością słońca, wolny od wiatrów i dobrze, regularnie nawadniany. Ekstrema pogodowe im nie służą. Gdy pogoda jest niestabilna, pojawiają się choroby roślin, szkodniki. Najpoważniejszymi chorobami kakaowców sąchoroba czarnych strąków oraz choroba spuchniętych pędów. Choroby te zmniejszyły produkcję kakao o 20%. To pociąga za sobą koszty na ochronę roślin. I koło się zamyka, plony są mniejsze, a nakłady na ochronę roślin większe, więc cena surowca idzie w górę. 

Kolejne problemy? 

Ekonomia. W większości przypadków producenci zawierają umowy długoterminowe na podstawie cen, z lat ubiegłych. Przy nagłym wzroście cen, otrzymują ceny ustalone w innych realiach ekonomicznych. Małe dochody ograniczają inwestycje. Stare plantacje kakaowców należy z czasem zastępować nowymi, choćby dlatego, że z wiekiem przynoszą mniejsze plony i są podatniejsze na choroby. 

Mniejsza produkcja i większe zapotrzebowanie. W poprzednim sezonie (lata 2023/24) zabrakło prawie 500 tys. ton kakao (najmniej od 60 lat). To oznacza wzrost cen i problemy największego sektora korzystającego z kakao, czyli producentów czekolady. Niestety, za każde zawirowania w produkcji na końcu płaci konsument. Ceny czekolady rosną, zmieniają się proporcje kakao w produkcie, często wielkość opakowań. Trzeba dodać, że zmieniają się też trendy, mody dotyczące czekolady. Coraz większe zainteresowanie budzą czekolady klasy premium. To wyroby o zawartości kakao co najmniej 70% lub więcej. W składzie czekolady premium nie powinno być oleju palmowego czy sztucznych aromatów. Proces produkcji wymaga także dłuższego konszowania (specjalnej techniki mieszania). Zazwyczaj czekolada klasy premium jest umieszczana w eleganckich opakowaniach wyróżniających się na półkach sklepowych. Czekolady klasy premium zyskały opinię luksusowych, zdrowych i produkowanych zgodnie z zasadami ekologii i zrównoważonego rozwoju.  

Przemyt. Problem przemytu nasilił się wraz ze wzrostem cen kakao. Proceder ten w Ghanie i Wybrzeżu Kości Słoniowej obecnie wpływa na dostępność kakao na rynku i na statystyki produkcji. Straty finansowe przybierają na sile. 

Logistyka. Łańcuchy dostaw, czyli szlaki komunikacyjne bezpieczne przez lata zostały przerwane. Obszary niedostępne komunikacyjnie przez konflikty zbrojne i niepewną sytuację w różnych regionach świata wymagają od producentów wybierania tras okrężnych, często wielokrotnie droższych. To także przekłada się na cenę końcową. 

Co dalej? Jak twierdzą specjaliści, na problemy klimatyczne Afryki Zachodniej (w kontekście upraw kakaowców) rozwiązaniem mogą być „przenosiny” plantacji w wyższe regiony, gdzie klimat jest jeszcze stabilniejszy. Z punktu widzenia konsumentów jest szansa, że kakao zacznie być produkowane w innych rejonach świata. Już teraz Brazylia i inne kraje Ameryki Południowej odnawiają i powiększają swoje plantacje kakaowców. W 2030 roku mają być pierwsze zbiory. Nam pozostaje mieć nadzieję, że ceny nie poszybują w kosmos i będziemy mogli dalej cieszyć się smakiem kubka gorzkiej czekolady z pomarańczą.