Wielkanocne zwyczaje w Polsce i za granicą

Święta Wielkanocne to najważniejsze uroczystości w chrześcijańskim kalendarzu liturgicznym. Tydzień poprzedzający Wielkanoc, nazywany jest Wielkim Tygodniem. Czas od czwartkowego wieczoru, do niedzielnego poranka to Triduum Paschalne, podczas którego celebruje się wydarzenia związane z męką, śmiercią i zmartwychwstaniem Jezusa. Czy zwyczaje i sposoby obchodzenia Wielkanocy są takie same w Polsce i za granicą? Przekonajmy się.

Święta Wielkanocne są świętami ruchomymi, co oznacza, że nie ma jednej, konkretnej daty określającej termin rozpoczęcia Wielkanocy. Święto to powiązane jest z fazami księżyca i przypada w pierwszą wiosenną niedzielę po pełni księżyca, po 21 marca. W praktyce oznacza to, że Wielkanoc może być obchodzona od 22 marca do 25 kwietnia. Najwcześniejsze wzmianki o święcie pochodzą z IV wieku, kiedy to ustanowiono w 325 roku tzw. Nicejskie wyznanie wiary. W Polsce obchodzenie świąt Wielkiej Nocy jest obecne od X wieku.

Wielkanoc w Polsce

W Polsce zwyczaje wielkanocne są zróżnicowane. Oprócz znanych powszechnie, w zależności od regionu możemy spotkać się z obyczajami, które znane są tylko w małym gronie mieszkańców gmin czy nawet pojedynczych miejscowości. Tradycje wielkanocne rozpoczynają się z Niedzielą Palmową. W tym dniu wierni przynoszą palemki wielkanocne do kościołów na pamiątkę powitania Jezusa w Jerozolimie. Ciekawą oprawę ma Niedziela Palmowa w Lipnicy Murowanej, gdzie od 1958 roku odbywa się najsłynniejszy w Polsce, konkurs na największą palmę wielkanocną. Samą Wielkanoc celebruje się na wiele sposobów. Oto kilka z nich:

• Pisanki. Przygotowywanie pisanek, to zwyczaj najbardziej kojarzący się z Wielkanocą. W zależności od techniki zdobienia nazwy kolorowych jajek są różne. Kraszanki, malowanki, skrobanki, naklejanki, wyklejanki. Ogólnie na wszystkie zdobione jajka wielkanocne mówimy pisanki.
• Koszyk wielkanocny (święconka) - pokarmy niesione do kościoła w Wielką Sobotę, celem poświęcenia w koszyczkach. W koszyku nie powinno zabraknąć wielkanocnego baranka, chrzanu, soli, wędlin i mięsa, chleba, jajek, ciasta i sera.
• Baby wielkanocne, serniki, mazurki, keksy, marcepany były symbolami odejścia od wyrzeczeń postnych i zajadano się nimi w wielkich ilościach.
• Śniadanie wielkanocne. Ten główny i wyczekiwany posiłek, rozpoczyna się od podzielenia się jajkiem ze święconki. W wymiarze duchowym ma podobne znaczenie jak łamanie się opłatkiem w czasie Wigilii.
• Śmigus-dyngus. Polewanie się wodą. W swojej genezie zwyczaj ten związany jest z oczyszczającą mocą wody i oczyszczenia się z grzechów.
• Pogrzeb żuru i wieszanie śledzia. Dziś te zwyczaje odchodzą w zapomnienie. Symbolizowały czas, w którym kończył się post i żur oraz solony śledź znikały z jadłospisu. 
• Inne zwyczaje kultywowane w niewielkim wymiarze to: pucheroki, turki, śmiergust, bitki-wybitki, jarmark Emaus.

Zwyczaje wielkanocne za granicą

Pomimo wielkiego przywiązania do tradycji i przestrzegania wymagań okresu postu i Wielkiej Nocy, niektóre sposoby na czas wielkanocny mogą nas zaskoczyć. W Wielkiej Brytanii Wielki Piątek i Poniedziałek Wielkanocny są dniami wolnymi od pracy. Niedziela Wielkanocna jest dniem uroczystych spotkań rodzinnych połączonych z pójściem do kościoła lub na spacer. Wielu Brytyjczyków w te cztery świąteczne dni wyjeżdża na krótkie wypady do cieplejszych zakątków Europy. W dużej mierze czekoladowe jajka zastąpiły naturalne.

We Włoszech króluje powiedzenie, że Boże Narodzenie jest dla rodziny, a Wielkanoc dla przyjaciół. Dlatego też wielu Włochów wybiera się na wycieczki i wyjazdy do przyjaciół zamieszkałych w dalszych regionach. Ci, którzy zostają z rodziną, zasiadają przy bogato zastawionym stole pełnym szynek, salami i innych wędlin, jaj. Często podaje się barani rosół z pierożkami. 

Najbardziej znana i kontrowersyjna jednocześnie jest Wielkanoc na Filipinach. Inscenizacje drogi krzyżowej i ukrzyżowania znane są na całym świecie. Mimo że krytykowane przez Kościół, w kulturze Filipin to stała tradycja. Świętowanie na Filipinach rozpoczyna się już w Wielki Czwartek.

W Niemczech okres wielkanocny łączy się z ozdabianiem drzew i krzewów kolorowymi wydmuszkami. Wielki Piątek i Sobota to dni wyciszenia i refleksji. Niedziela rozpoczyna się uroczystym śniadaniem, po którym dzieci szukają słodyczy schowanych przez Wielkanocnego Zająca. Poniedziałek to dzień wypoczynku, spacerów. Pomimo bliskości geograficznej w Niemczech śmigus-dyngus jest kompletnie nieznany.

Wielkanoc jest świętem z wielką i bogatą historią. Przez wieki zwyczaje zmieniały się i traciły swój pierwotny charakter. W wielu krajach Wielkanoc to po prostu czas na wypoczynek i odetchnięcie od codziennych spraw. Starajmy się jednak, choć na chwilę przypomnieć czego dotyczą i jaki mają wymiar duchowy.