Polska Kuchnia Regionalna - Podhale

Polska ludność przybywała na Podhale już w wieku XI z terenów dorzecza Raby i dolnego biegu Dunajca. W wieku XIII, na Podhalu pojawili się cystersi. Powstała pierwsza wieś podhalańska Ludźmierz. W kolejnych wiekach przybywali inni przedstawiciele ludów zamieszkujących Karpaty. Słowacy, Niemcy, Czesi. Na przestrzeni dziejów Podhale najczęściej było regionem granicznym. I w związku z tym kuchnia podhalańska cechuje się czasami smakami dań naszych sąsiadów.

Moda na Podhale

Z nastaniem wieku XIX, Podhale z Tatrami, Zakopanem i wybuchem mody na kulturę góralską stało się uwielbianym regionem wypoczynkowym. Przybywali tu znakomici aktorzy, politycy, malarze, pisarze. Spędzenie, chociaż tygodnia na Podhalu było towarzyskim obowiązkiem. Od tego czasu, moda na podhalańską kulturę trwa do dziś. Wiele osób narzeka oczywiście na dojazd, tłumy turystów, na korki, ceny kwater i hoteli. Jednak mimo wszystko pójście na szlak i zjedzenie czegoś dobrego rekompensuje wszelkie trudy. 

Podhalańskie smaki

Powiedz mi, gdzie jedziesz, powiem Ci, jaką kuchnie jeść będziesz… Przysłowie wymyślone, ale oddające główną myśl. Podhale to góry, przede wszystkim Tatry. Trudne warunki dla uprawy zbóż, warzyw czy owoców. Za to idealne dla wypasu owiec, kóz i bydła. Hale, czyli górskie łąki zapewniały zwierzętom świeżą i zdrową paszę. Hodowane zwierzęta przede wszystkim były źródłem mleka, z którego wytwarzano produkty mleczne. Stanowiły one istotną część podhalańskiego menu. Do tego warzywa, które można uprawiać w górskich dolinach takie jak kapusta, ogórki, buraki. Od czasu do czasu baranina lub cielęcina i mamy obraz podhalańskiej kuchni. Dania proste, smaczne, przyrządzone z najlepszych, naturalnych składników. Do tych najsmaczniejszych i popularnych w góralskich gospodach i restauracjach należą:

Oscypek

Chyba najpopularniejszy wyrób kojarzony z Podhalem. Wyrabia się go z owczego mleka. Tworzy się go w drewnianych formach w kształcie wrzeciona. Następnie oscypki są wędzone i w ten sposób powstaje smakowita przekąska. Warto wiedzieć, że oscypki i bryndza podhalańska są chronione prawem, jako produkty regionalne. Oznacza to, że zostały określone wymiary oscypka, skład, także regiony, gdzie może być wytwarzany. 

Kwaśnica

To zupa bardzo popularna na Podhalu. Przyrządzana na bazie kiszonej kapusty, mięsa i ziemniaków. Zgodnie z nazwą powinna być bardzo kwaśna, aby tłuszcz mięsny nie był dominujący w smaku. Ziemniaki do kwaśnicy gotuje się osobno. Nie dodaje się też innych warzyw (bo wtedy powstałby klasyczny kapuśniak).

Moskole

Pierwotnie to placki smażone na blasze z mąki owsianej lub jęczmiennej. Bez tłuszczu i przypraw. W tej wersji moskole zastępowały pieczywo. Jedzono je jako dodatek do kwaśnicy, gotowanej kapusty lub samodzielnie. Obecnie moskole to placki ziemniaczane (z gotowanych ziemniaków) podawane z sosami, bryndzą, skwarkami. Moskole ziemniaczane, nazywane są także plackami po góralsku. Od roku 2011 wpisane są na Listę produktów tradycyjnych. 

Bryjka

Istotą tego dania jest rozgotowana masa, polana skwarkami, słoniną, masłem lub mlekiem. Składnikiem podstawowym była mąka, kasza manna lub nawet ziemniaki. Podawana była na śniadanie. 

Żętyca

To serwatka, powstałą w trakcie wyrobu oscypków. Pita schłodzona. Może być słodka (świeża) lub kwaśna (kilkudniowa). Żętyca w zależności od rodzaju mleka użytego w produkcji może mieć od 2 do 4% tłuszczu. Napój ten jest wpisany na Listę polskich produktów tradycyjnych od 2005 roku. 

Kuchnia podhalańska oferuje wiele znakomitych potraw. Niektóre mają swoją historię związaną z ich powstaniem czy rolą, jaką odegrały w dziejach Podhala. Kuchnia tego regionu nacechowana jest skromnością i prostotą, co w sumie daje wspaniały efekt. Podczas wizyt na Podhalu próbujmy dań opisanych wyżej, ale też warto przyjrzeć się innym:

• placki ziemniaczane z bryndzą;
• kartacze z mięsem lub kapustą i grzybami;
• tarciochy (kluseczki ziemniaczane z mięsem i kapustą);
• brusek (kluseczki ziemniaczane, smażone z cebulą);
• czosnianka (zupa ziemniaczana z czosnkiem i kiełbasą);
• bombolki (słodkie bułeczki drożdżowe, polewane sosem miodowo-maślaną).

Jak widzimy, kuchnia rodem spod samiuśkich Tater jest naprawdę smakowita. W tym regionie jada się także dużo kasz, grzybów, gulaszy i pieczeni. Postępująca urbanizacja terenów górskich, wymiana pokoleniowa na Podhalu sprawiają, że tradycyjna kuchnia góralska jest wypierana przez fast foody i jedzenie dostosowane do turystów przybywających nie tylko z różnych regionów Polski, ale też Europy i świata. Ochrona prawna potraw podhalańskich jest często jedynym sposobem na zachowanie tradycji i kultury tego regionu.